نویسنده: محمود مهدی پور بازگشت به فهرست
سال 1386 ش از سوی رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی به نام سال «اتحاد ملی و همبستگی اسلامی» نامگذاری شد. بنابراین محور و مدار تلاش ها و فعالیت‌های فرهنگی در داخل و خارج کشور، اتحاد و تحکیم روابط بین امّت اسلامی است. تلاش برای اتحاد و انسجام، یک حکم ثانوی و موضع گیری تاکتیکی و موقّت و مصلحتی نیست؛ کوشش برای وحدت امت اسلامی، یک فریضه عقلی، فطری ، قرآنی و مورد تأکید رسول اعظم (ص) و عترت اطهار آن بزرگوار است. نه تنها در سطح فرقه‌های مذهبی، بلکه در سطح ادیان توحیدی وبلکه فراتر در قلمرو بشری، اسلام طرفدار اتحاد، هماهنگی، همکاری، همفکری بر محور «عدل و انصاف و توحید و اخلاق» است.
مبانی همبستگی
هدف از آفرینش عالم و آدم عبادت و معرفت خداست. تکامل انسان از راه تقرب به مقام قدسی ربوبی به دست می‌آید. انسان‌ها در تکوین، هدف و مقصد واحدی دارند ، اعضای یک کاروان‌اند. از یک نقطه آغاز کرده‌اند، به سوی یک نقطه در حرکت‌اند، در قلمرو شریعت، تکالیف واحدی دارند، قوانین همسان، قبله واحد، رهبری معنوی واحد و منافع مشترک دارند. دستیابی به آرمان بلند خلقت هدفی فراگیر است و با اتحاد و انسجام و یاری و برادری آسان‌تر بدست می‌آید.
بنابراین همفکری، همکاری، تعاون، همدردی، اقداماتی کاملاً منطقی، قانونی، اخلاقی و مورد حمایت وحی و عقل است.
خلقت بشریت از یک ریشه، از گل، از آدم و حوا، از مبانی «اتحاد جامعه جهانی» است. تاکید بر تقوا به عنوان تنها معیار کرامت و ارزیابی بشریت: اِنَّ اکرمکم عند اتقاکم[1]، راه را بر هر گونه امتیاز نژادی، زبانی، جغرافیایی، تاریخی و امتیاز‌های مادی مثل: ثروت، قدرت، شهرت و مال و جمال می‌بندد.
ارزش انسان به روح و روان انسانی است و روح و روان هر فرد به وسیله خود او ساخته می‌شود.عقیده به خدای واحد، خالق واحد، معبود واحد، ملک واحد، و ربّ واحد، زمینه هر گونه وسوسه شیطانی را در زمینه امتیاز جویی و خودبرتر بینی از بین می‌برد و کشتزار روح را برای بذرافشانی و آبیاری با «آب عدالت» و شکوفایی «گل وحدت» فراهم می‌آورد.
تقوا و احسان بهترین راهکار پاسداری از اتحاد و همبستگی اسلامی است. امام علی(ع) در پاسخ به یکی از یاران عارف و زاهد خویش که درخواست معرفی پارسایان داشت، چنین گفت: «یا همّام اتّق الله و اَحْسِنْ! فان الله مع الذین اتقوا و الذین هم محسنون؛ ای همّام! بر تو باد به پارسایی و نیکی؛ زیرا خدا با پارسایان و نیکوکاران است. مهرورزی و اصلاح رابطه با خدا، با تقوا امکان پذیر است، و اصلاح روابط با انسان‌ها در سایه احسان مقدور است . امت اسلامی امروز همچون دیروز به اتحاد اسلامی نیاز مبرم دارد. باید ابعاد آن را شناخت و راهکار آن را پیدا کرد.
انواع تقریب
تقریب به معنای نزدیک سازی مسلمانان به یکدیگر در بخش‌های گوناگون، مهم‌ترین نیاز‌های فرزندان اسلام و قرآن است. تقریب فکری و عقیدتی، تقریب اخلاقی و عاطفی، تقریب آموزشی، تقریب پژوهشی، تقریب زیارتی و دیداری، تقریب همفکری و سمیناری، تقریب خبری و اطلاع رسانی، تقریب سیاسی و اداری، تقریب نظامی و دفاعی، تقریب اقتصادی و صنعتی، تقریب نظام پولی و بازرگانی، و دیگر انواع هماهنگی و اتحاد و همکاری، از گام‌های ضروری است که باید امت اسلامی سریع‌تر بردارند. مسئولان بخش‌های و دستگاه‌های گوناگون در کشورهای اسلامی برای تشکیل پارلمان و تدوین قوانین مشترک اسلامی، نظام قضایی هماهنگ ، دستگاه‌های اجرائی هماهنگ با قرآن و سنت نبوی(ص) باید اقدام کنند. به راستی در بلاد اسلامی، جشن‌های مشترک، عزاداری‌های مشترک، دوستان مشترک و دشمنان مشترک فراوان وجود دارند. در جامعه بزرگ اسلامی برای پول مشترک، بازار مشترک، خبرگزاری مشترک، توریسم و جهانگردی مشترک و مطبوعات و رسانه‌های مشترک، چشم‌اندازهای فراوانی به چشم می‌خورد.
تدوین منشور وحدت اسلامی، رسالتی است که از سوی رهبری بزرگوار انقلاب اسلامی بر عهدة عالمان و روشنفکران دنیای اسلام گذاشته شد. تدوین این منشور نخستین گام در جهت «انسجام اسلامی» است. در شرایطی که دشمنان به قصد تأمین منافع دنیای خویش، به پیمان‌های مشترک و پیوند و همبستگی روی آورده‌اند، چرا مسلمانان به منظور پاسداری از اخرت و دنیای خویش، اعتصام به «حبل الله» را فراموش کرده اند.
حبل الله بدون تردید، قرآن و سنت نبوی و پیامبر اعظم و اهل بیت آن بزرگوار هستند. تمسک به قرآن و عترت راه رهایی و آزادی و فوز و فلاح امت اسلامی است.
ایمان مشترک، قرآن مشترک، قبله واحد، قانون واحد، نیاز‌های مشترک، دردهای مشترک و سرزمین های به هم پیوسته و دشمنان مشترک همه و همه ایجاب می‌کند، تا عوامل و موانع اتحاد اسلامی را بهتر بشناسیم و در جهت تقویت رشته‌های الفت و برادری گام برداریم.
برای تقویت همبستگی اسلامی چه باید کرد؟
مسلمانان به طور طبیعی نسبت یه یکدیگر احساس برادری و مهرورزی دارند، از رنج‌های یکدیگر رنج می‌برند و در شادی و پیروزی هم شریک اند. نه تنها مسلمانان نسبت به همدینان، خصومت و کینه ندارند، بلکه نسبت به رنج و آسایش مسلمانان بی‌تفاوت و بی‌طرف هم نیستند. برای تقویت همبستگی در آغاز باید عوامل جدائی را شناخت و با آن مبارزه کرد.
عوامل و موجبات جدایی امت اسلامی به سه گروه قابل تقسیم است:
1.عوامل فکری و عقیدتی
گاه یک گروه از مسلمانان گروه دیگر را تکفیر می‌کندو به کفرو شرک و زندقه و الحاد متهم می‌سازد. بزرگترین عامل اختلاف و گسیختگی جوامع اسلامی، اتهامات فکری، عقیدتی است که به دست دشمنان اتحاد امت، تولید و تبلیغ شده است. به گفته یکی از دانشمندان بیدار، تهمت را «دشمن» می‌سازد، «عوام فریب» پخش می‌کند و «عوام» باور می‌کند. تمسک به اندیشه‌های قرآنی و عترت نبوی، از جهل و بدفهمی پیشگیری می‌کند و زمینه اتحاد را فراهم می‌آورد.
2. عوامل سیاسی و اجتماعی
حکومت‌ها و قدرتمندان و پاسداران زر و زور و تزویر برای حفظ دنیای خویش دینداری گروهی را زیر سؤال می‌برند تا بهتر بتوانند با مخالفان خویش تسویه حساب کنند. اتهام به موسی(ع)، اتهام به یوسف(ع)، اتهام به عموم پیامبران، اتهام به علی(ع) و اتهام خارجی بودن به حضرت سید الشهدا(ع) و مانند اینها، همه در این زمینه ارزیابی می‌شوند. نقش افترا در جداسازی امت اسلامی از همدیگر، بزرگترین نقش است و راز مقابله قرآن و عترت با هر گونه تهمت اعتقادی، اخلاقی، مالی و سیاسی همین تفرقه افکنی و گروه‌سازی و نزاع فرقه‌هاست. تحقیر و تکفیر و تجهیل بزرگترین عوامل درگیری، بدبینی، جناح بندی و اختلافات امت اسلامی است
3. عوامل اخلاقی و روانی.
نداشتن شرح صدر، عدم کنترل زبان، سلطة سوءظن و بدگمانی، ناپارسایی و بی‌تقوایی، خودبرتر بینی و آزمندی و دنیاگرایی، سبب حدایی، تفرقه، بدبینی، و قطع پیوند‌های عاطفی و فکری و رفتاری بین همة فرزندان آدم و حوّا و امت‌اسلامی است.
نداشتن ارتباط، برخورد ناسالم ودر روابط اجتماعی، بی‌تفاوتی به سرنوشت مسلمانان، روحیه تکبر و خودبرتربینی و عدم مراعات عدل و انصاف از دو سوی تشیّع و تسنّن، یکی از عوامل جدایی و دوری برادران از یکدیگر است.
رعایت عدل و انصاف، زدودن فرهنگ اسلامی از خرافه‌ها و عادت‌های نامقبول، و ارتباط بیشتر بین عالمان دو گروه بزرگ اسلامی ، مقدمات انسجام اسلامی را فراهم می‌آورد.
پژوهش‌های تقریبی
امروز پژوهش‌های تقریبی از ضروری‌ترین نیاز‌های پژوهشی و پشتوانه فعالیت‌های تبلیغی و مقدمه عینیت بخشی به اتحاد اسلامی است. عقاید تفرقه افکن، اخلاق وحدت شکن، و رفتار خصومت بار، هر کدام جداگانه باید مورد کند وکاو قرار گیرد. کدام بینش‌ها سبب شقه‌شدن پیکر واحد امّت است؟ کدام خلق و خوی‌ها، مایه جدایی و پراکندگی است؟ کدام رفتار‌ها مسلمانان را از هم دور می‌کند. و سبب سوءظن و خصومت و کشمکش است؟ کدام فتاوا تفرقه افکن و خصومت بار است؟ نظام‌های آموزشی وحدت آفرین کدام است؟
رسانه‌های اختلاف زا کدام‌اند و چگونه عمل می‌کنند و از کجا حمایت می‌شوند؟ و رسانه‌های وحدت‌گرا چه روش‌هایی را باید در پیش گیرند. اقدامات اختلاف افکن افراد و گروه‌ها، در داخل و خارج کدام است؟ اقدامات وحدت بخش چیست؟ سیره معصومین(ع) در زمینه همبستگی اسلامی چیست؟ شخص پیامبر اعظم(ص) برای حفظ اتحاد اسلامی چگونه رفتار می‌کرد؟ عترت رسول اکرم(ص) برای حفظ انسجام مسلمانان چه کردند و چه گفتند؟
نقش جهاد و دفاع در همبستگی اسلامی و نقش همبستگی در حفظ آزادی و استقلال مسلمانان چیست؟
نماز چه نقشی در اتحاد اسلامی دارد؟ روزه چگونه به وحدت امت اسلامی کمک می‌کند؟ خمس و زکات چه نقشی در انسجام مسلمانان دارد؟
قبله و قرآن چه نقشی در اتحاد اسلامی دارد؟ معرفت پیامبر(ص) و عترت چه نقشی در اتحاد امت اسلامی ایفا می‌کند؟ نقش حج در پاسداری از تقریب مذاهب اسلامی چیست؟
تقریب در نگاه عقل و وحی چه جایگاهی دارد؟
رابطة ولایت و برائت با اتحاد و همبستگی اسلامی چیست؟ نقش روایات در اتحاد و اختلاف فرزندان اسلام چیست؟ نقش اسرائیلیات در اختلاف افکنی بین مسلمانان چیست؟
آیا مسلمانان وظایف مشترکی جز جنگ و جدال با یکدیگر ندارند؟ آیا دنیای اسلام دشمنی بزرگتر از فرق و گروه‌های مسلمان ندارد؟
راستی، نقش یهود در اختلافات مذهبی مسلمانان چیست؟ نقش استکبار جهانی در تفرقه ملّی و مذهبی چیست؟ نقش انگلیس در ایجاد، حفظ و تقویت تفرقه مذهبی و گسترش فرق ضالّه در بلاد اسلامی چیست؟
عوامل عقیدتی، همبستگی اسلامی کدام است؟ مبانی اخلاقی انسجام مسلمانان چیست؟ عوامل سیاسی اتحاد و تفرقه مسلمانان کدام است؟
نقش «فقه و حقوق» اسلامی در اتحاد مسلمانان چیست؟
نقش نهادهای بین المللی در اختلاف مسلمانان چیست؟ نهادهای بین‌الملل اسلامی چه خدمتی به اتحاد اسلامی کرده‌اند؟
همبستگی در میدان عمل
مسلمانان، یک امّت‌اند، اهداف و آرمان‌های مشترک دارند، ولی قرن‌هاست که در میدان عمل با تحمیل مرزهای سیاسی و جغرافیایی و حکومت‌های وابسته و سلطه فقر و جهل و اختلاف، از دفاع و حمایت و کمک به یکدیگر بازمانده‌اند. راستی ما مسلمانان در برابر قتل عام‌های بوسنی و هرزگوین، هجوم به افغانستان، هجوم به عراق، هجوم به کشمیر، حضور بیگانگان در کشورهای آفریقایی، احداث پایگاه و پادگان در کشورهای اسلامی چه کرده‌ایم؟
از اقلیت‌های مسلمان در دنیا چگونه دفاع می‌کنیم؟
چرا برای بازداشت دوازده انگلیسی متجاوز به مرزهای کشور ما، همه نهادهای بین‌المللی و شخصیت‌های جهانی از پاپ تا نخست وزیر ژاپن به جنب و جوش می‌افتند و پادرمیانی و اعتراض و التماس می‌کنند.
ولی هر روز دهها و صدها مسلمان شیعه و سنی در عراق کشته می‌شوند ولی هیچ دولت و ملتی و هیچ کدام از رسانه‌ها و نهادهای بین‌المللی زبان به اعتراض نمی‌گشایند و هیچ کشور اسلامی رابطه‌اش را با انگلیس و آمریکا قطع نمی‌کند؟ چرا پادگانها و ناوگان کفر و شرک در بلاد اسلامی احساس امنیت و رفاه و سلطنت می‌کنند، ولی فرزندان محمّد(ص) و علی(ع) در خانه و زندگی خود در عراق و فلسطین و لبنان و افغانستان باید با فقر و ناتوانی و ترس و مرگ دست و پنجه نرم کنند و جنازه عزیزانشان را به خاک بسپارند. و اقلیت‌های مسلمان در اروپا و آمریکا شاهد تحقیر و توهین به اسلام و پیامبر(ص) و ارزشهای دینی خویش باشند؟
چرا کفار اروپایی، پول مشترک، پرچم مشترک، دفاع مشترک، بازار مشترک، و قوانین مشترک، رسانه های مشترک، و مواضع مشترک در برابر مسلمانان دارند، ولی مسلمانان به پارلمان واحد ، رهبری واحد، کشور واحد، و قوانین واحد و اقتصاد واحد و ارتش مشترک و پول واحد فکر نمی‌کنند.
چرا برای دیدارهای صمیمانه بین دانش‌آموزان، دانشجویان، علما، بازرگانان، اصناف گوناگون، قضات، قانون گذاران کشورهای اسلامی برنامه ریزی نمی‌شود.
چرا بین شهر‌های ما و بلاد کفر پیمان خواهر خواندگی برقرار می‌شود ولی از پیمان برادری بین، شهرها و کشورهای اسلامی خبری نیست؟
چرا از تکافل و تضامن اسلامی، دفاع مشترک پیروان مذاهب اسلامی از یکدیگر، همدردی در مشکلات و شادی در پیروزی‌های مسلمانان خبری نیست.
برای همبستگی اسلامی، باید قوانین الهی بدون کم و کاست اجرا شود، با چشم پوشی و تسامح از قوانین الهی و گسترش موسیقی و مسابقات ورزشی و مسابقه در مصرف‌گرایی و حضور در معاهدات کفر جهانی و گسترش نظام ربوی و افزایش فاصله طبقاتی نمی‌توان به اتحاد و انسجام اسلامی رسید.
برگزاری سمینارهای پرخرج و تشریفاتی راه دستیابی به اتحاد اسلامی نیست. قطع پیوند فکری، قلبی و عملی، قانونی و سازمانی با اهداف و آرمان‌های کفر جهانی و پای‌بندی به قوانین و احکام و آداب مسلمانی و همکاری و همفکری و جهاد در راه خدا و نترسیدن از تهدید بیگانگان، شرط اتحاد و اقتدار اسلامی است.
متفکران و مصلحان اجتماعی بیش از صد سال است که بانگ بیداری سر داده و آژیر خطر را به صدا درآورده‌اند، سید جمال الدین اسدآبادی، کاشف الغطاء، سید شرف الدین عاملی، آیت الله کاشانی، نواب صفوی، عبدالرحمن کواکبی، شیخ محمد عبده، شیخ محمود شلتوت ، کلیم صدیقی و اقبال لاهوری و امام خمینی (قدس سره) هر کدام به نوعی فریاد اتحاد و برادری و جهاد و آزادی سردادند ولی امروز هم بیش از همیشه در برابر توطئه‌های صهیونیسم و آزمندی‌های استکبار غربی به اتحاد و انسجام اسلامی نیازمندیم.
مهم‌ترین راهکار وحدت اسلامی چیست؟
بدون تردید عمل به قرآن و اطاعت از پیامبر و جانشینان بر حق آن بزرگوار، بهترین وسیله برای ایجاد و تقویت و تداوم همبستگی مسلمانان است.
قرآن کریم در آیه پنجاه و نهم و سوره نساء چنین می‌فرماید.
)یا أَیّهَا الّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللّهَ وَ أَطیعُوا الرّسُولَ وَ أُولِی اْلأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْءٍ فَرُدّوهُ إِلَى اللّهِ وَ الرّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً(
«هان ای مؤمنان از خدا و پیامبر و اولوالامر اطاعت کنید و اگر در چیزی اختلاف کردید، به خدا و پیامبر(ص) ارجاع دهید اگر به خدا و قیامت ایمان دارید، این بهتر و خوش فرجام تر است»
آیت الله شیخ آصف محسنی در زمینه راهکارهای اجرائی تقویت اتحاد اسلامی ده رهنمود خوب مطرح کرده‌اند. که فهرست‌وار بدان اشاره می‌شود:
1. تشکیل مدارس دینی مشترک از پیروان مذاهب اسلامی در شهرهایی که فرق گوناگون حضور دارند.
2. تأمین نشریه مشترک دینی
3. چاپ و نشر احادیث مشترک نبوی(ص)
4. تشکیل جلسات تبلیغی مشترک در موضوعات مورد قبول مذاهب اسلامی.
5. مشارکت در غمها و شادی‌های یکدیگر.
6. اعطای حقوق همسان و کاهش فشارهای سیاسی بر اقلیت‌های مذهبی در تمام کشور های اسلامی.
7. تداوم و تقویت کنفرانس‌های تقریبی.
8. اعلام برائت شیعه از غلات و برائت اهل سنت از نواصب و دشمنان اهل بیت نبوی(ص)
9. تشکیل شورای اخوت اسلامی.
10. تشخیص دقیق مسائل مورد اتفاق و موارد اختلافی درمیان فرق اسلامی.[2]
آنچه رهبری بزرگوار انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای بر آن تأکید کردند، یعنی تدوین منشور اتحاد اسلامی ضروری‌ترین نیاز امروز است که عالمان و روشنفکران دنیای اسلامی با سرعت و دقت و اخلاص و احساس مسئولیت باید بدان عمل کنند. ان شاء الله
پی‌نوشت‌ها
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . حجرات / 12.
[2] . استراتژی تقریب اسلامی، (مجموعه مقالات هیجدهمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی 1384 ش.)
